Το θέμα της επιχειρηματικότητας και κατ΄ επέκταση της διοίκησης επιχειρήσεων στην σημερινή οικονομική κρίση (εποχή του ΔΝΤ) που μαστίζει την κοινωνία μας τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και παγκοσμίως είναι σίγουρα κάτι που μας απασχολεί όλους μας και αποτελεί σημείο αναφοράς σε πολλές κουβέντες που ανταλλάσουμε καθημερινά μεταξύ μας.

1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Η οικονομική κρίση (η κρίση του 2008, διότι εκδηλώθηκε τους τελευταίους μήνες του 2008), όσον αφορά την ελληνική οικονομία είχε 4 βασικά χαρακτηριστικά : 
1) Εμφανίστηκε σε μια ήδη εξασθενημένη οικονομία με την έννοια ότι η ελληνική οικονομία ήδη είχε σε σημαντικό βαθμό εξαντλήσει το παραδοσιακό μέσο για την αντιμετώπιση μιας κλασικής ύφεσης το δημοσιονομικό έλλειμμα αφού εδώ και χρόνια εφαρμόζεται μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική.
2) Μείωση τη ζήτησης.
3) Απείλησε το τραπεζικό σύστημα.
4) Επιδείνωσε τα δημόσια οικονομικά.

Στην ελληνική οικονομία η κρίση έγινε αισθητή καταρχήν με την ραγδαία μείωση των τιμών του Χρηματιστηρίου Αθηνών λόγω της ρευστοποίησης θέσεων από ξένους επενδυτές που έλεγχαν περίπου το 50% της συνολικής αξίας της ελληνικής χρηματαγοράς. Η επερχόμενη ύφεση μείωσε την καταναλωτική εμπιστοσύνη και συρρίκνωσε τα επενδυτικά σχέδια. Η κατάσταση των δημόσιων οικονομικών συρρικνώνει επίσης τις δημόσιες επενδύσεις ενώ η κρίση θίγει άμεσα τη ζήτηση για εξαγώγιμα προϊόντα – αντίστοιχα μειώνεται η ζήτηση για εισαγωγές και συνεπώς πλήττεται το εμπόριο το οποίο αποτελεί και δομικό τομέα της ελληνικής οικονομίας.
Το 75,23% δραστηριοποιείται στον τριτογενή τομέα, 22,53% στο δευτερογενή τομέα ενώ το 2,24% στον πρωτογενή τομέα. Ακολουθεί η μείωση των εισπράξεων από την μείωση στις εξαγωγές, η αύξηση της ανεργίας και η υποχώρηση των τιμών σε βασικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας.

Στην συνέχεια θα αναφέρω μερικά στοιχεία για την εικόνα της επιχειρηματικότητας που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα.

Ιδιαίτερα δυσοίωνο για την προοπτική εκατοντάδων χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων και αντίστοιχων εργαζομένων είναι το 2012, καθώς τα προβλήματα που τις ταλάνισαν την προηγούμενη χρονιά 2011, όχι μόνο δεν ξεπεράστηκαν, αλλά, αντιθέτως, επιδεινώθηκαν.
Τα συμπεράσματα προκύπτουν από την πανελλαδική έρευνα της MARC, και διενεργήθηκε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας, είναι πολύ ανησυχητικά για τη συντριπτική πλειονότητα των ΜΜΕ.

Σύμφωνα με αυτά, προβλέπεται να διακόψουν συνολικά εντός του έτους τη λειτουργία τους 225.000 επιχειρήσεις και να χαθούν περίπου 320.000 θέσεις απασχόλησης που αντιστοιχούν σε μικρούς εργοδότες, αυτοαπασχολούμενους και μισθωτούς.
Το 68% των επιχειρηματιών προβλέπει επιδείνωση της γενικής οικονομικής κατάστασης, ενώ την ίδια στιγμή το 70% προβλέπει μείωση στον κύκλο εργασιών, το 74,3 μείωση της ρευστότητας και το 71% μείωση στη ζήτηση και στις παραγγελίες.

α) ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Στον τομέα της απασχόλησης, συνεχίζεται η απώλεια θέσεων, αφού σχεδόν η 1
στις 4 επιχειρήσεις (24,1%) αναγκάστηκε να μειώσει το προσωπικό της, ενώ μόνο το
3,5% των επιχειρήσεων του δείγματος προχώρησε σε προσλήψεις. Αυτό μεταφράζεται
σε απώλεια 200.000 περίπου θέσεων εργασίας για το έτος 2012.
Επιπλέον, σχεδόν 3 στους 10 επιχειρηματίες, που απασχολούν προσωπικό (27,2%), προβλέπουν ότι το 2ο εξάμηνο του 2012 θα προχωρήσουν σε μείωση του προσωπικού τους.
Με το πιο μετριοπαθές σενάριο, υπολογίζεται ότι είναι επισφαλείς άλλες 300.000 θέσεις εργασίας για το έτος 2012.

β) ΜΙΣΘΟΙ – ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Στην συνέχεια προβλέπεται ότι πάνω από 4 στις 10 επιχειρήσεις καταγράφουν προβλήματα στην καταβολή της μισθοδοσίας των εργαζομένων τους, ενώ, την ίδια στιγμή, 7 στους 10 επιχειρηματίες δηλώνουν ότι δεν χρειάστηκε να προχωρήσουν σε οποιαδήποτε περικοπή στο μισθό των εργαζομένων τους. Ωστόσο, 3 στους 10 επιχειρηματίες δηλώνουν ότι έχουν αναγκαστεί να προχωρήσουν σε μείωση των ωρών ή και των ημερών εργασίας. Ωστόσο, ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι πάνω από τις μισές επιχειρήσεις (54,9%) θεωρούν πιθανό να προχωρήσουν το επόμενο εξάμηνο σε μειώσεις μισθών ή ωρών εργασίας των εργαζομένων.

Η έλλειψη ρευστότητας και η πτώση στον τζίρο έχουν αποτυπωθεί και στις δυσκολίες, που αντιμετωπίζουν οι μικρές επιχειρήσεις, ώστε να ανταποκριθούν έγκαιρα στην κάλυψη βασικών υποχρεώσεων. Πιο συγκεκριμένα :

1) Σχεδόν 1 στις 4 επιχειρήσεις έχει οφειλές στο ΙΚΑ.

2) Σχεδόν 3 στις 10 επιχειρήσεις έχουν οφειλές στην εφορία 27,3% σε δάνεια 28,4% και σε ενοίκιο 29,3%. Αναφέρω στο σημείο αυτό ότι το πρόβλημα καταβολής του ενοικίου είναι μεγαλύτερο στην Αττική (33,7%), γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη έναρξης ενός διαλόγου για την αναπροσαρμογή των μισθωμάτων.

3) Πάνω από 3 στις 10 επιχειρήσεις έχουν οφειλές σε ΔΕΚΟ - ΔΕΗ, ΟΤΕ, ύδρευση – ποσοστό (30,8%) και σε προμηθευτές (31,9%).

4) Τέλος, σχεδόν 4 στις 10 επιχειρήσεις (36,3%) έχουν καθυστερημένες οφειλές στον ΟΑΕΕ, ποσοστό που επιβεβαιώνεται και από τα επίσημα στοιχεία του Οργανισμού.

γ) ΑΚΑΛΥΠΤΕΣ ΕΠΙΤΑΓΕΣ

Μόνο η μία στις δύο επιχειρήσεις χρησιμοποιεί στις συναλλαγές τις επιταγές, εκ των οποίων οι 3 στις 10 επιχειρήσεις πραγματοποιούν πάνω από το 50% των συναλλαγών τους, μέσω επιταγών. Η χρήση των επιταγών δείχνει να μειώνεται από τον Ιούλιο του 2009 και μετέπειτα. Η μείωση αυτή είναι αναμενόμενη και επαληθεύεται από τα στοιχεία της Τειρεσίας Α.Ε., καθώς, το 2009, σημειώθηκε έκρηξη των ακάλυπτων επιταγών. Εκτοτε, επικράτησε μεγάλη επιφυλακτικότητα στην έκδοση και λήψη επιταγών.
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι μισές περίπου επιχειρήσεις από όσες πραγματοποιούν συναλλαγές μέσω επιταγών, διατηρούν επιταγές που είναι ήδη ακάλυπτες σε ποσοστό 37,9%.

Η κατάσταση αυτή, που είναι μια επιπρόσθετη συνέπεια της έλλειψης ρευστότητας και πτώσης της κατανάλωσης και έχει οδηγήσει τις επιχειρήσεις να επιθυμούν τη μείωση του χρονικού ορίου εξόφλησης των επιταγών (μεταχρονολόγηση).

δ) ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Οι 8 στις 10 επιχειρήσεις, το 1ο εξάμηνο του 2012, δεν απευθύνθηκαν σε τράπεζα για χρηματοδότηση, αλλά και από τον αριθμό των επιχειρήσεων, που απευθύνθηκε, μόνο για ένα μικρό ποσοστό έγινε δεκτό το αίτημά τους. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι η έλλειψη ρευστότητας και το αρνητικό οικονομικό κλίμα οφείλονται κατά κύριο λόγο στο ότι το τραπεζικό σύστημα και ο χρηματοπιστωτικός τομέας γενικότερα έχει αποκοπεί πλήρως από την πραγματική οικονομία. Η κατάσταση αυτή αποτυπώνεται και στις στάσεις των επιχειρήσεων του δείγματος, αφού περίπου 9 στις 10 επιχειρήσεις θεωρούν ότι οι τράπεζες δεν στηρίζουν τις προσπάθειες ενίσχυσης των μικρών επιχειρήσεων.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να δούμε τι ακριβώς χρειάζεται μια επιχείρηση προκειμένου να διατηρήσει την βιωσιμότητα της και παράλληλα να ενισχύσει την θέση της στην αγορά.

Σε περιόδους δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, όπως αυτή που διανύουμε, η εξοικονόμηση πόρων αποκτά κρίσιμη σημασία για τη βιωσιμότητα της επιχείρησης. Η μείωση κόστους, ωστόσο, μπορεί να κρύβει αρνητικές συνέπειες, αν δεν πραγματοποιηθεί με ορισμό προτεραιοτήτων και προγραμματισμό. Με τη χρήση συγκεκριμένων τεχνικών η επιχείρηση μπορεί να εντοπίσει τις δραστηριότητες στις οποίες ενδείκνυται η μείωση εξόδων.
Βασικός στόχος ενός προγράμματος μείωσης κόστους θα πρέπει να είναι η σημαντική μείωση των δαπανών, χωρίς αυτό να γίνει ορατό στον πελάτη και χωρίς να πληγεί η ποιότητα των προϊόντων ή των υπηρεσιών.

1. Η πρώτη κίνηση αφορά στο διαχωρισμό των λειτουργιών της επιχείρησης σε στρατηγικής σημασίας και υποστηρικτικές .Στην κάθε επιχείρηση εντοπίζονται οι δραστηριότητες που προσθέτουν αξία στο προϊόν και επομένως αξιολογούνται ως σημαντικές για τον πελάτη. Για παράδειγμα, οι προμήθειες, η παραγωγή και οι πωλήσεις είναι βασικές λειτουργίες, ενώ η διαχείριση ανθρωπίνων πόρων και υποδομών υποστηρικτικές. Πιο συγκεκριμένα, η επαφή του πελάτη με τον πωλητή ή η συσκευασία του προϊόντος μπορεί να έχουν προστιθέμενη αξία ενώ η συντήρηση του τεχνολογικού εξοπλισμού της επιχείρησης όχι.
2. Αφού εντοπιστούν δραστηριότητες που επιβαρύνουν τις δαπάνες της επιχείρησης, καθορίζονται υλοποιήσιμοι στόχοι εξοικονόμησης, οι οποίοι είναι ποσοτικά και χρονικά ορισμένοι και σχεδιάζονται οι αντίστοιχες ενέργειες. Όλες οι επιχειρήσεις σίγουρα ενδιαφέρονται για μείωση μισθοδοτικού κόστους (π.χ. με την ελάττωση των υπερωριών), την εγκατάσταση εξοπλισμού εξοικονόμησης ενέργειας (π.χ. λαμπτήρες, διπλά τζάμια, μόνωση) και την εξοικονόμηση πόρων από αναλώσιμα, όπως χαρτί και μελάνια εκτύπωσης.
3. Το τελευταίο βήμα περιλαμβάνει τη συστηματική παρακολούθηση της επίτευξης των στόχων και την πραγματοποίηση διορθωτικών ενεργειών. Απαραίτητα εργαλεία είναι ο προϋπολογισμός και ο απολογισμός. Τα κατάλληλα πληροφοριακά συστήματα διευκολύνουν την παρακολούθηση και ανάλυση των σχετικών δεδομένων.

Μερικές Συμβουλές βιωσιμότητας της επιχείρησης με βάση την καθημερινότητα που αντιμετωπίζουμε :

• Ζητήστε από τους εργαζομένους να κάνουν προτάσεις. Εκείνοι έχουν άμεση επαφή με κάθε διεργασία στην επιχείρησή σας και μπορούν να προτείνουν ιδέες εξοικονόμησης χρημάτων.
• Επαναδιαπραγματευθείτε με τους προμηθευτές σας και με τις τράπεζες. Επιδιώξτε εκπτώσεις στην αγορά πρώτων υλών, υλικών συσκευασίας, αναλώσιμων γραφείου, μείωση ενοικίου, μείωση επιτοκίου ή αύξηση αριθμού δόσεων δανείου.
• Εξετάστε την πιθανότητα να χρησιμοποιήσετε εναλλακτικά χρηματοδοτικά εργαλεία, κυρίως leasing (χρηματοδοτική μίσθωση) και factoring (πρακτόρευση επιχειρηματικών απαιτήσεων).
• Συγκρίνετε τις τιμές ομοειδών υπηρεσιών, όπως κινητή και σταθερή τηλεφωνία, συνδρομή internet, εκτυπωτικές υπηρεσίες, ταχυδρομικές υπηρεσίες.
• Δώστε έμφαση στη διατήρηση πελατών. Η απόκτηση ενός νέου πελάτη στοιχίζει πολύ περισσότερο από τη διατήρηση ενός υπάρχοντος.
• Βελτιώστε τη διαδικασία πώλησης : παρακίνηση του πελάτη να αγοράσει περισσότερο και παρακίνηση του πελάτη να αγοράσει επιπλέον προϊόντα ή υπηρεσίες.
• Επενδύστε σε πληροφοριακά συστήματα που αυτοματοποιούν διαδικασίες και αυξάνουν την παραγωγικότητα. Εισάγετε το ηλεκτρονικό επιχειρείν στην επιχείρησή σας
• Αξιοποιήστε τις δυνατότητες του internet. Η ηλεκτρονική διαφήμιση, και γενικά η προβολή της επιχείρησης στο Διαδίκτυο, μπορεί να έχει πολύ υψηλή απόδοση σε σχέση με το κόστος. Ενθαρρύνετε τους πελάτες σας να αγοράσουν από το ηλεκτρονικό σας κατάστημα (e-shop).
• Τέλος, κάντε τους εργαζομένους συμμάχους στην προσπάθειά σας (στο βαθμό του επιτρεπτού). Έτσι μεγιστοποιείτε την πιθανότητα επιτυχούς υλοποίησης του προγράμματος.

2. ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η πολιτική και η επιχειρηματικότητα είναι και πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η πολιτική οφείλει να καθορίζει το πλαίσιο της επιχειρηματικότητας προς όφελος όλων. Αν δεν το κάνει σωστά δεν είναι πρόβλημα πολιτικό αλλά δικό μας. Τι εννοώ : Κάθε ομάδα έχει τους ηγέτες που της αξίζουν. Αν στην Ελλάδα δεν έχουμε πολιτικούς με υψηλό αίσθημα επιχειρηματικότητας, είναι γιατί εμείς οι ίδιοι (οι επιχειρηματίες) δεν μπήκαμε στην διαδικασία συνεργασίας – συνεννόησης με το υπάρχον σύστημα είτε γιατί το θεωρούσαμε «βολικό» είτε γιατί πάντα το «απαξιώναμε» στο σύνολό του. Ένας επιχειρηματίας είναι de facto κάποιος που παίρνει πρωτοβουλίες. Δεν μένει ποτέ στο περιθώριο.
Σε επίπεδο Νομού θα πρέπει όλοι να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη, αναβάθμιση του τόπου, Τοπική Αυτοδιοίκηση , Βουλευτές , Επιχειρηματικός κόσμος.
Να αξιοποιήσουμε την γεωγραφική μας θέση, τις αγορές της Βουλγαρίας και της Τουρκίας αναπτύσσοντας εξωστρέφεια σε υπηρεσίες και προϊόντα υψηλού επιπέδου. Να ενισχύσουμε τον πρωτογενή τομέα της παραγωγικής διαδικασίας και ειδικότερα τα αγροτικά προϊόντα. Να αξιοποιήσουμε τον φυσικό μας πλούτο χωρίς την περιβαλλοντική μόλυνση και απαξίωση του οικοσυστήματος της περιοχής καθώς και την καθαρή ενέργεια με την χρήση ΑΠΕ (γεωθερμία, φυσικό αέριο, φωτοβολταικά, αιολική ενέργεια, ενεργειακή εκμετάλλευση γεωργικών προϊόντων) με την παράλληλη ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος και την συμμετοχή συλλογικών φορέων και οργανισμών της περιοχής μας (εναλλακτικές καλλιέργειες στα πρότυπα των Ευρωπαϊκών χωρών, παραγωγή πέλλετς, παραγωγή βιοαερίου από γεωργικές καλλιέργειες κλπ).

Τέλος τα χρηματοδοτικά εργαλεία που υφίστανται σήμερα αποτελούν :

4. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Η αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007 – 2013) με την ταυτόχρονη εξάλειψη των γραφειοκρατικών διαδικασιών που το διέπουν μπορεί να βοηθήσει σημαντικά την επιχείρηση και κατ΄επέκταση την επιχειρηματικότητα, να βελτιώσει τις εσωτερικές διαδικασίες, την εξωστρέφεια καθώς και το μερίδιο που κατέχει στην αγορά.
Επενδυτικά προγράμματα που τρέχουν σήμερα :
• Νέος επενδυτικός νόμος 3908, με φορολογικές απαλλαγές, επιχορήγηση, leasing
• Πρόγραμμα Jessica
• ETEAN (Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης)
• ΜΕΤΡΟ 123 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΑΣΟΚΟΜΙΑΣ του Προγράμματος ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 2007-2013 «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΑΛΤΑΤΖΗΣ».

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κλείνοντας θα ήθελα να σας παρουσιάσω μερικά από τα αποτελέσματα των αποτελεσμάτων από το Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ΜΜΕ που πραγματοποιήθηκε στη Βουδαπέστη.

1ον. Η Ευρώπη δεν πρέπει να σχεδιάζει οριζόντιες πολιτικές γενικά για τις ΜΜΕ, διότι τελικά, όπως έχει αποδειχθεί έτσι ωφελούνται μόνο οι μεγαλύτερες εξ αυτών. Πρέπει να υπάρχουν διαφορετικά και διακριτά πακέτα πολιτικών που να απευθύνονται ξεχωριστά στις πολύ μικρές, τις μικρές, τις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, ώστε να υπάρχει ισόρροπη διάχυση των ωφελημάτων.

2ον. Λιγότερες επιβαρύνσεις φορολογικές κ.λπ. για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Π.χ. για επιχειρήσεις με τζίρο κάτω των 2 εκατ. ευρώ να υπάρχει η δυνατότητα καθυστέρησης πληρωμής ΦΠΑ έως ότου αποπληρωθούν πλήρως από τους αγοραστές τα προϊόντα που τους έχουν πουλήσει (σημειωτέων ότι αντίστοιχη πρόταση είχε κάνει η ΓΣΕΒΕΕ προς την ελληνική κυβέρνηση η οποία όμως απορρίφθηκε).

3ον. Στόχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν πρέπει να είναι μόνο να ενισχυθούν οι μικρές επιχειρήσεις, αλλά να υπάρξουν μέτρα που θα τους επιτρέπουν και προτρέπουν να γίνουν μεγαλύτερες. Καλύτερες, με περισσότερες θέσεις εργασίας. Ιδιαίτερα οι πολύ μικρές (κάτω από 10 εργαζομένους) που αποτελούν περίπου το 95% των επιχειρήσεων στην Ευρώπη.

4ον. Κύριο ζήτημα για την ευρωπαϊκή επιχειρηματικότητα, ειδικότερα για τη μικρομεσαία επιχείρηση, αποτελεί η γραφειοκρατία. Υπολογίζεται ότι η μείωση της γραφειοκρατίας θα μπορούσε να αποφέρει αύξηση στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ, έως και 1,4%. Οι ήδη εφαρμοσμένες πολιτικές υπολογίζονται να εξοικονομήσουν περίπου 7,6 δισ. ευρώ, ενώ οι σχεδιαζόμενες πολιτικές δύνανται να εξοικονομήσουν επιπλέον 30,7 δισ. ευρώ.

5ον. Παράλληλα με το μείζον θέμα της προβληματικής χρηματοδότησης, πολλές ευρωπαϊκές ΜΜΕ αντιμετωπίζουν και το πρόβλημα της μη έγκαιρης πληρωμής τους από το Δημόσιο. Η Ε.Ε. από τον Οκτώβριο του 2010 έχει ήδη συμφωνήσει οι υποχρεώσεις του Δημοσίου να γίνονται εντός 30 ημερών, αλλιώς θα αποδίδονται έντοκα. Αυτό το μέτρο, στην πλήρη εφαρμογή του, αναμένεται να αποφέρει επιπλέον 180 δισ. ευρώ ρευστότητας στις επιχειρήσεις.

Για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα, οι ιδιωτικές επενδύσεις και κατ΄ επέκταση η περιοχή στην οποία δραστηριοποιόμαστε οικογενειακά και επαγγελματικά, θα πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας συλλογικά όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, με στόχο την ανιδιοτελή ανάπτυξη και προκοπή μας. Μόνο έτσι μπορούμε να ελπίζουμε πως το μέλλον μας, και των παιδιών μας θα είναι λαμπρό και ελπιδοφόρο.

Γαβριήλ Κεσόγλου
Σύμβουλος Επιχειρήσεων